Tin tứcQuy định này sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1/7/2026, đánh dấu bước siết chặt quản lý trong bối cảnh tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh vẫn là thách thức lớn tại Việt Nam.
Thực tế nhiều năm qua cho thấy, dù pháp luật đã có quy định cấm lựa chọn giới tính thai nhi, tư tưởng trọng nam, khinh nữ vẫn tồn tại ở một bộ phận người dân. Điều này dẫn tới việc lạm dụng các biện pháp y tế như siêu âm, xét nghiệm để biết giới tính thai nhi, từ đó quyết định phá thai. Hệ quả là tỉ lệ mất cân bằng giới tính khi sinh tăng cao, gây ra nhiều hệ lụy xã hội lâu dài.
Ngay từ năm 2003, Ủy ban thường vụ Quốc hội khóa XI đã ban hành Pháp lệnh Dân số, trong đó nghiêm cấm lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức. Đây được xem là nền tảng pháp lý đầu tiên nhằm ngăn chặn các hành vi can thiệp trái phép vào giới tính khi sinh, đồng thời góp phần thay đổi nhận thức xã hội về bình đẳng giới.
Tiếp nối định hướng này, Luật Bình đẳng giới năm 2006 khẳng định mục tiêu xóa bỏ phân biệt đối xử về giới, tạo cơ hội phát triển ngang nhau cho nam và nữ. Điều 40 của luật đã liệt kê rõ hành vi lựa chọn giới tính thai nhi hoặc xúi giục, ép buộc phá thai vì lý do giới tính là hành vi vi phạm pháp luật.
Để cụ thể hóa các quy định trên, Chính phủ ban hành Nghị định 104/2003/NĐ-CP ngày 16/9/2003 hướng dẫn thi hành Pháp lệnh Dân số. Nghị định này cấm việc loại bỏ thai nhi vì lý do giới tính bằng phá thai, sử dụng thuốc, hóa chất hay các biện pháp khác. Cá nhân vi phạm có thể bị phạt tiền từ 5 đến 10 triệu đồng nếu thực hiện hành vi bắt mạch, siêu âm, xét nghiệm để chẩn đoán và tiết lộ giới tính thai nhi trái quy định. Người hành nghề y còn có nguy cơ bị tước quyền sử dụng chứng chỉ hành nghề từ 1 đến 3 tháng, tổ chức vi phạm bị phạt gấp đôi so với cá nhân.
Tuy vậy, các chế tài trước đây vẫn bị đánh giá là chưa đủ sức răn đe. Trong bối cảnh đó, Luật Dân số 2025 ra đời với nhiều điểm mới, nhấn mạnh yêu cầu kiểm soát mất cân bằng giới tính khi sinh, nâng cao chất lượng dân số và bảo đảm phát triển bền vững. Luật này thay thế Pháp lệnh Dân số, đồng thời sửa đổi, bổ sung một số quy định liên quan trong Luật Khám bệnh, chữa bệnh.
Cụ thể, khoản 4 Điều 29 Luật Dân số 2025 đã bổ sung hành vi “thông báo, tiết lộ giới tính thai nhi để phá thai” vào nhóm vi phạm có thể bị đình chỉ hành nghề. Quy định này được tích hợp vào Luật Khám bệnh, chữa bệnh số 15/2023/QH15. Như vậy, từ ngày 1/7/2026, bác sĩ nếu vi phạm sẽ đối diện nguy cơ bị đình chỉ hành nghề, thay vì chỉ xử phạt hành chính như trước.
Hiện hành, Luật Khám bệnh, chữa bệnh mới chỉ quy định đình chỉ hành nghề trong các trường hợp như sai sót chuyên môn nghiêm trọng, vi phạm đạo đức nghề nghiệp hoặc không đủ sức khỏe hành nghề. Việc bổ sung hành vi tiết lộ giới tính thai nhi để phá thai cho thấy quyết tâm của cơ quan lập pháp trong việc đề cao y đức, trách nhiệm xã hội của người làm nghề y, đồng thời gửi thông điệp rõ ràng về bảo vệ cân bằng giới tính khi sinh.
Các chuyên gia cho rằng, cùng với chế tài nghiêm khắc, công tác tuyên truyền, giáo dục về bình đẳng giới và giá trị của trẻ em gái vẫn giữ vai trò then chốt. Khi nhận thức xã hội được nâng lên, các quy định pháp luật mới phát huy hiệu quả bền vững, góp phần hướng tới một cơ cấu dân số cân bằng và ổn định trong tương lai.
