Trong thế giới ca dao tục ngữ có rất nhiều câu nói thể hiện thế giới quan, lời răn dạy sâu sắc của người xưa dành cho các thế hệ con cháu. Trong đó, “xởi lởi trời cho, so đo trời lấy” là một trong những câu nói kinh điển.
Xởi lởi là gì gì?
Theo Việt Nam tự điển của Hội Khai Trí Tiến Đức, “xởi lởi” dùng để chỉ những người ăn ở rộng rãi, không bủn xỉn ác nghiệt, ví dụ: ăn ở xởi lởi, trời cởi mở cho…
Còn trong Từ điển tiếng Việt do Hoàng Phê chủ biên thì giải thích cụm từ “xởi lởi” có hai ý nghĩa:
- Ý nghĩa thứ 1: Cởi mở, dễ tiếp xúc, hòa đồng với người khác, ví dụ: trò chuyện xởi lởi với nhau…
- Ý nghĩa thứ 2: Tỏ ra phấn chấn, ví dụ: nghe tin vui, nét mặt cứ xởi lởi dần lên, việc làm ăn ngày càng xởi lởi…
Bản thân từ “xởi” trong Từ điển tiếng Việt do Văn Tân chủ biên viết là “làm cho tơi ra” như trong “xởi đất”. Và trong Việt Nam tự điển của Lê Văn Đức đã có những giải thích chi tiết hơn về ý nghĩa của từ này, cụ thể: "Xởi: xớt lên cho rời ra, cho cao lên, cho thấy được nhiều". Như vậy, chỉ mỗi ý nghĩa của từ “xởi” thôi cũng đã cho thấy phần nào liên quan đến “xởi lởi” (là cho tơi, cho rời => thoáng, cởi mở).
Tại sao “xởi lởi trời cho, so đo trời lấy”?
Lão Tử nói (nôm na): “Biển đổ ra trăm sông mà nước không bao giờ vơi, trăm sông đổ về biển nước không bao giờ tràn”. Thánh nhân nói: “Bậc Thánh nhân không tích lũy, càng giúp người càng giàu có, càng cho đi càng nhận lại nhiều hơn”. Còn dân gian nói: “Xởi lởi trời cho, so đo trời lấy”.
“Xởi lởi” là ôn hòa, cởi mở. Người có tính cách xởi lởi dễ hòa đồng với mọi người xung quanh. Câu tục ngữ “Xởi lởi trời cho, so đo trời lấy” là câu nói của người xưa muốn răn dạy con cháu, làm người sống trên đời cốt yếu là cầu bình an, vui vẻ, còn vật chất đừng nên quá so đo được mất.
Trên thực tế, chúng ta gặp không ít người có tính xởi lởi, phóng khoáng, không toan tính thiệt hơn. Những người như thế tự khắc sẽ được lợi tới tận nhà, trời ban cho nhiều may mắn. Còn người lúc nào cũng tính toán, so đo, làm bất cứ việc gì cũng chỉ nghĩ đến lợi ích cá nhân mà bất chấp tất cả thì trời thường xui khiến mọi chuyện khó thành.
Dân gian truyền tai nhau một câu chuyện như sau:
Có một người may mắn nhặt được một viên ngọc trân châu to và đẹp, thế nhưng anh ta không hài lòng vì phát trên có một vết xước nhỏ trên viên ngọc trai. Anh ta cho rằng, chỉ cần loại bỏ vết nhỏ này thì nhất định nó sẽ trở thành viên bảo vật quý giá nhất trên đời.
Thế là, anh chàng quyết định cạo bỏ bề mặt của viên ngọc trai. Thế nhưng dù có cạo hết lớp này đến lớp khác thì vết xước trên viên ngọc vẫn còn. Anh ta cứ cạo mãi cho đến khi phát hiện vết xước đã biến mất, nhưng rồi nhìn lại viên ngọc trân châu đó cũng không còn nữa.
Được và mất luôn diễn ra cùng lúc, trong cái rủi có cái may. Nếu bạn nghĩ rằng khôn ngoan, toan tính là cách tốt nhất để tạo ra sự giàu có thì có lẽ là sai lầm. Bởi khi bạn so đo tính toán quá nhiều đến số tiền bạn có được, bạn chắc chắn cũng sẽ phải trả một cái gì đó cho sự giàu có. Và có thể những thứ phải đánh đổi là những thứ mà ngàn vàng cũng không mua lại được.
Con người thường thắng nhờ rộng lượng, thua bởi so đo, “xởi lởi trời cho, so đo trời lấy”. Thế giới này rất công bằng, mọi cố gắng sẽ không bị phụ bạc, làm người phóng khoáng, xởi lởi thì cuối cùng chắc chắn sẽ không phải chịu thiệt.
Như thế nào là người có tính cách xởi lởi?
Người xởi lởi là người có lối sống ôn hòa, cởi mở, hòa đồng với mọi người. Họ luôn suy nghĩ thấu đáo, luôn sống chủ động, tích cực tìm tòi học hỏi những điều tốt đẹp trong cuộc sống. Đồng thời, người có tính cách xởi lởi luôn biết giữ chừng mực, không bao giờ lo sợ trước khó khăn hay bỏ cuộc trước thất bại.
Người xởi lởi thì luôn phóng khoáng. Họ là những người sống có trách nhiệm, hiểu thảo với cha mẹ, chân thành với bạn bè và những người xung quanh. Chính vì thế, họ luôn được mọi người yêu quý, tôn trọng. Trong công việc lẫn cuộc sống đều gặp nhiều may mắn.
Ngoài ra, những người có tính cách xởi lởi thường sẽ sống điềm đạm, khiêm tốn. Họ không coi thường bất kỳ ai, mà ngược lại họ biết cách soi mình qua tấm gương người khác để rút kinh nghiệm, học hỏi điểm mạnh từ những người xung quanh và hoàn thiện chính mình.
Người xởi lởi còn là người biết quan tâm và biết sống cho người khác, mặc dù họ hiểu rằng bản thân sẽ phải chịu thiệt thòi nhiều thứ. Thế nhưng, đối với họ những thiệt thòi đó chẳng là gì so với niềm vui được giúp đỡ mọi người.
Nuôi dưỡng tính cách xởi lởi, phóng khoáng
Có câu “Kẻ trí tuệ là người biết sống xởi lởi”, thế nhưng để trở thành người sống “xởi lởi trời cho” không phải dễ dàng, bởi xởi lởi không phải tự nhiên con người ta sinh ra đã có. Để có được tính xởi lởi, con người cần phải được rèn luyện qua quá trình học tập, tu dưỡng lâu dài.
Phóng khoáng, xởi lởi là một dạng khí chất, là sự khoan dung, là biểu hiện bên ngoài của thế giới nội tâm bên trong, là thái độ của một người đối với nhân tình thế thái, là biểu biểu hiện tự nhiên, có muốn giả vờ cũng không thể giả vờ ra được.
Muốn trở thành một người phóng khoáng ngoài có tài ăn nói xởi lởi thì còn phải biết giữ chừng mực, dùng thái độ ôn hòa, không gấp gáp, cũng không buông thả khi nói chuyện với mọi người.
Bạn phải nâng cao sự hiểu biết của thân và có một tư tưởng mở, luôn nhìn nhận vấn đề ở một tầng cao hơn, để người khác cảm thấy nể phục. Bạn phải tự “biến” mình như một cuốn sách hay vậy, khiến người rung động tới tận tâm can, nhìn thế nào cũng thấy thú vị, một khi đã mở ra đọc rồi là sẽ chẳng muốn ngừng lại nghỉ ngơi.
Thế nhưng, dù bạn có một sự hiểu biết cao siêu thì cũng không được tự tiện lấy tri thức của mình để thách thức sự nông cạn của người khác. Đứng ở trên cao nhưng đừng bao giờ cho người khác cảm giác mình cao hơn họ. Phải luôn học cách mở rộng tầm nhìn, có thể nhảy cao được bao nhiêu sẽ nhảy cao bấy nhiêu, có thể đi xa được đến đâu sẽ đi xa đến đấy.
Khi đứng thì đường đường chính chính, dù ngã cũng vẫn ngẩng cao đầu. Cái gì đã qua thì không níu kéo, khi quyết định từ bỏ cũng sẽ không do dự, khi theo đuổi sẽ luôn hết mình, chưa đạt được thì sẽ không từ bỏ.
Con người, quý nhau ở cái tính xởi lởi phóng khoáng, nhìn đời thoáng qua. Khi học được cách sống xởi lởi thì bạn sẽ luôn nhận được niềm vui cùng mọi điều tốt đẹp trong cuộc sống.
Đừng quên theo dõi VOH Sống đẹp để cập nhật thêm nhiều bài viết hay!
