Tin tứcTuy nhiên vụ việc cũng phơi bày những điểu yếu chết người của Iran – đối thủ lớn nhất của Hoa Kỳ và Israel.
Iran và Hamas ngay lập tức đổ lỗi cho Israel, về vụ ám sát ông Haniyeh hôm 31/7.
Ông Haniyeh có mặt tại Tehran, để dự lễ tuyên thệ của tân Tổng thống Masoud Pezeshkian. Cuộc không kích diễn ra vài giờ, sau khi Israel tiêu diệt chỉ huy cấp cao của Hezbollah là Fuad Shukr.
Sau 9 tháng giao tranh tại Gaza, các quan chức chính quyền Tổng thống Biden, hiện đã quen với việc sắp xếp ngoại giao, để hạ nhiệt và không làm cho tình hình leo thang.
Ngoại trưởng Antony Blinken nhanh chóng khẳng định, Hoa Kỳ không liên quan tới vụ việc. Ông nói: “Đây là điều chúng tôi không biết, không tham gia.”
Israel đã đẩy mạnh cuộc chiến tranh ngầm với Iran, từ ngày 7/10 khi cuộc chiến ở Gaza nổ ra. Nhiều nhà phân tích và ngoại giao cho biết, Thủ tướng Benjamin Netanyahu dường như đang theo đuổi một cuộc chiến rộng lớn hơn.
Hoa Kỳ đã bỏ qua vụ Israel tiêu diệt quan chức cấp cao của Hamas, là Saleh al-Arouri ở Beirut vào tháng 1/2024. Washington cũng đứng ra hỗ trợ Israel bắn hạ hầu hết tên lửa và máy bay không người lái mà Iran phóng qua, nhằm trả đũa vụ không kích ở Damascus. Tuy nhiên những diễn biến vừa qua, cho thấy Hoa Kỳ có thể gặp khó khăn hơn.
Vụ ám sát 1 khách quý của Iran, ngay tại thủ đô Tehran, khiến lực lượng vệ binh cách mạng (IRGC) của nước này bị mất mặt. Danh tiếng, uy tín và sức mạnh của IRGC bị đặt dấu chấm hỏi.
Cuộc tấn công đi ngược một trong những mục tiêu của Mỹ, là ngăn chặn cuộc chiến ở Gaza lan rộng. Hoa Kỳ đang nỗ lực thúc đẩy đàm phán ngừng bắn, với hy vọng chấm dứt chiến tranh và cho phép lập kế hoạch quản lý Gaza sau xung đột với nhiều quốc gia vùng Vịnh.
Bà Randa Slim, chuyên gia tại Middle East Institue ở Washington nói: “Tôi chắc chắn 100% rằng, Hoa Kỳ đang tức giận với hành động của Israel. Đây không phải điều giúp đạt được mục tiêu hòa bình thông qua đàm phán.”
Ông Haniyeh – lãnh đạo cánh chính trị của Hamas có văn phòng tại Qatar, được nhận xét là nhân vật ôn hòa, cởi mở hơn so với thủ lĩnh Yahya Sinwar.
Ngoài ra, ông Haniyeh còn là nhà đàm phán chính của Hamas, với mục tiêu ngừng bắn ở Gaza và trao trả con tin.
Bộ ngoại giao Ai Cập cho biết, vụ giết người này làm suy yếu nỗ lực mạnh mẽ của Ai Cập và đối tác, nhằm chấm dứt chiến tranh ở dải Gaza.
Thủ tướng Qatar Sheikh Mohammed Bin Abdulrahman al-Thani thẳng thắn hơn khi phát biểu: “Làm sao hòa giải có thể thành công, khi một bên ám sát người đàm phán ở phía bên kia?”
Trên thực tế, cuộc chiến của Israel ở Gaza đã trở thành loại xung đột mà Hoa Kỳ muốn tránh.
Phiến quân Houthi ở Yemen, đã liên tục bắn vào tàu thuyền để thể hiện sự đoàn kết với Hamas tại dải Gaza. Houthi đang nhận được sự nhượng bộ từ Ả Rập Xê Út, và không loại trừ khả năng nhận được viện trợ từ Nga. Ví dụ tên lửa hành trình. Đây là viễn cảnh Hoa Kỳ và toàn bộ phương Tây không hề muốn.
Trong khi đó, thế trận quân sự của Hoa Kỳ ở Trung Đông đang bị siết chặt.
Chế độ quân chủ do Hoa Kỳ hậu thuẫn ở Jordan, đang chịu áp lực từ phần lớn dân số có nguồn gốc Palestine.
Ở Syria và Iraq, Tổng thống Bashar al-Assad và lực lượng dân quân Shia do Iran hậu thuẫn, đang tiến gần hơn bao giờ hết đến việc trục xuất quân đội Hoa Kỳ khỏi khu vực.
Tại Li-băng nghèo đói, Hamas đang nhận được sự ủng hộ hơn bao giờ hết từ cộng đồng Hồi giáo Sunni.
Iran cũng đang được Ả Rập Xê Út chào đón, để trở lại trong chính sách ngoại giao khu vực.
Tuy nhiên, một số nhà phân tích cho rằng, hành động của Israel thời gian qua cho thấy, thành quả của Iran mong manh hơn nhiều.
Ông James Jeffrey, cựu đại sứ Hoa Kỳ nói rằng, vụ tấn công ông Haniyeh, ở khía cạnh nào đó là chiến thắng của Washington. Nó giúp quân đội Hoa Kỳ hiểu rõ hơn về mạng lưới phòng không của Iran, cũng như sức mạnh quân sự của các lá chắn bảo vệ.
Trước đó, Tổng thống Ebrahim Raisi đã thiệt mạng trong 1 vụ tai nạn trực thăng, mà nguyên nhân sâu xa có thể do các lệnh trừng phạt của Mỹ lên nước cộng hòa Hồi giáo, nhất là ngành công nghiệp quốc phòng.
Đại sứ Jeffrey nói thêm: “Hoa Kỳ đang đạt được những chiến thắng lớn, mặc dù không muốn thừa nhận. Các quốc gia như Ba Lan, Trung Quốc hay Nga, đều đang chú ý xem, liệu có phải Israel tấn công vào Tehran bằng vũ khí Hoa Kỳ cung cấp hay không? Iran đang cho thấy sự yếu đuối. Họ không thể bảo vệ khách quý, ngay tại thủ đô Tehran. Cuộc không kích đã đánh bật Iran khỏi hình ảnh siêu cường.”
Một số ý kiến nhận định, rủi ro sau cuộc tấn công này, là Iran cảm thấy ranh giới đỏ của mình không được tôn trọng. Điều đó có nghĩa là, cuộc trả đũa sẽ khắc nghiệt hơn vụ việc tháng 4/2024. Ngoài ra, Iran có thể tăng tốc chương trình hạt nhân.
Trọng tâm trước mắt của chính quyền Mỹ, là hướng tới lệnh ngừng bắn ở Gaza và ngăn chặn cuộc chiến tranh toàn diện có thể kéo Hoa Kỳ trực tiếp xung đột với Iran.
Bà Randa Slim nói tiếp, vụ ám sát ông Haniyeh đã giáng 1 đòn nặng vào nỗ lực tìm kiếm ngừng bắn của Hoa Kỳ. Một trong những yêu cầu của Hamas, là đảm bảo Israel ngưng tấn công Gaza sau khi các con tin được thả.
Nếu Hoa Kỳ không liên quan tới vụ việc, có thể thấy Israel đã thực hiện 1 cách bất chấp. Điều này cũng ảnh hưởng tới vị thế của Hoa Kỳ, là cường quốc số 1 có thể tác động tới Israel, và điều phối các vấn đề hòa bình.
Một số chuyên gia khác cho rằng, sau khi ông Haniyeh mất, có thể đàm phán không bị ảnh hưởng nhiều, do các quyết định của Hamas đều nằm trong tay lãnh đạo Sinwar.
