Tin tứcTrong bối cảnh chính quyền Tổng thống Donald Trump tiếp tục cắt giảm mạnh sự hiện diện quốc tế của Mỹ, thì Trung Quốc đang từng bước lấp đầy khoảng trống quyền lực toàn cầu mà Washington để lại - theo một báo cáo dài 91 trang do các thành viên Đảng Dân chủ trong Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ công bố ngày 14/7.
Báo cáo là kết quả của nhiều tháng nghiên cứu và công tác thực địa của các thành viên Ủy ban, cho thấy một bức tranh nhiều tương phản: Trong khi Bắc Kinh theo đuổi chiến lược dài hạn về trật tự quốc tế, thì chính quyền Trump lại chủ trương thu hẹp vai trò toàn cầu của Mỹ.
Cắt giảm nhân sự, đóng băng viện trợ
Từ ngày 11/7, Bộ Ngoại giao Mỹ bắt đầu cho thôi việc hơn 1.350 nhân viên tại trụ sở trong tổng số gần 3.000 vị trí bị cắt giảm. Cùng lúc, hàng tỷ USD viện trợ nước ngoài bị dừng, và Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) gần như bị vô hiệu hóa, dẫn đến việc sa thải hàng ngàn nhân viên và nhà thầu.
Chính quyền Trump khẳng định các thay đổi này nhằm tinh giản bộ máy hành chính và điều chỉnh chính sách đối ngoại theo đúng tinh thần “Nước Mỹ trên hết” (America First).
Tuy nhiên, các chuyên gia và giới lập pháp Dân chủ cảnh báo rằng động thái này đe dọa nghiêm trọng khả năng của Mỹ trong việc bảo vệ lợi ích toàn cầu, đồng thời tạo cơ hội cho Trung Quốc tăng cường ảnh hưởng.
Một nghiên cứu đăng trên tạp chí y khoa The Lancet thậm chí ước tính rằng việc cắt giảm USAID có thể dẫn đến tăng hơn 14 triệu ca tử vong trên toàn cầu vào năm 2030, do mất đi các chương trình y tế và viện trợ nhân đạo.
Trung Quốc lấp chỗ trống: Từ Châu Phi, Đông Nam Á đến Mỹ Latinh
Báo cáo đã liệt kê hàng chục trường hợp Trung Quốc nhanh chóng tận dụng cơ hội để tăng cường hiện diện quốc tế, trong các lĩnh vực từ truyền thông, y tế, lương thực đến cơ sở hạ tầng và ngoại giao cấp cao.
Tại Châu Phi, khi Mỹ ngừng chương trình viện trợ lương thực, Trung Quốc đã tặng 2 triệu USD gạo cho Uganda. Sau khi Mỹ rút khoản tài trợ 37 triệu USD cho chương trình HIV/AIDS tại Zambia, Bắc Kinh đã cam kết hỗ trợ, bao gồm cung cấp 500.000 bộ xét nghiệm HIV nhanh.
Tại Đông Nam Á, Chủ tịch Tập Cận Bình đã thăm Việt Nam, Campuchia và Malaysia; đạt được thỏa thuận về kết nối đường sắt với Việt Nam; 37 văn kiện hợp tác với Campuchia trong các lĩnh vực từ năng lượng đến giáo dục; và mở rộng hợp tác kỹ thuật, sản xuất với Malaysia.
Tại Mỹ Latinh, Bắc Kinh tổ chức Diễn đàn Trung Quốc - Mỹ Latinh và Caribbean vào tháng 5, cam kết cung cấp khoản tín dụng trị giá 9 tỷ USD và tăng đầu tư vào hạ tầng khu vực.
Báo cáo cảnh báo: “Trung Quốc đang theo đuổi một tầm nhìn rõ ràng về trật tự quốc tế, trong khi chính quyền Trump tìm cách rút lui khỏi cam kết toàn cầu của Mỹ.”
Việc để mất vai trò đầu tàu không chỉ khiến Mỹ suy yếu về chiến lược, mà còn ảnh hưởng lâu dài đến khả năng định hình các chuẩn mực toàn cầu, theo Reuters.
Với việc Trung Quốc tích cực đẩy mạnh ngoại giao, hỗ trợ y tế và đầu tư hạ tầng - đặc biệt tại các nước đang phát triển, các nhà lập pháp Mỹ lo ngại một khoảng trống quyền lực đang bị lấp đầy theo hướng bất lợi cho Washington - cả về kinh tế, an ninh và ảnh hưởng chính trị.
Trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị ngày càng gay gắt, câu hỏi đặt ra là liệu Mỹ có thể tiếp tục rút lui mà không đánh mất vị thế dẫn dắt toàn cầu, hay cần sớm điều chỉnh chiến lược để không bị tụt lại trong cuộc đua ảnh hưởng thế kỷ XXI?