Tin tức
Sự phát triển của thị trường trái phiếu doanh nghiệp
Trong suốt năm 2022 đến nay, những biến động của thị trường trái phiếu doanh nghiệp bị sụt giảm vì mất niềm tin của nhà đầu tư, tình trạng phát hành trái phiếu với đòn bẩy tài chính quá lớn đã đẩy doanh nghiệp vào tình thế mất khả năng thanh toán. Doanh nghiệp càng ngày càng thiếu vốn mà không thể sử dụng được kênh huy động trái phiếu trở lại.
Doanh nghiệp cũng đã có nhiều cách để huy động và tăng vốn cho mình. Cách phổ biến nhất hiện nay là vay ngân hàng có phương án vay vốn và tài sản đảm bảo được thẩm định rõ ràng.
Các doanh nghiệp khi không thể tiếp cận vốn vay ngân hàng do bị giới hạn về tín dụng, về tài sản đảm bảo và điều kiện tín dụng…, thì việc tự huy động nguồn vốn từ bên ngoài qua các kênh phát hành trái phiếu để thu hút nguồn tiền từ các nhà đầu tư với giá trị và lãi suất tốt hơn ngân hàng cho hoạt động kinh doanh của mình.
Kênh huy động này là hợp pháp nhưng hiện nay chứa nhiều rủi ro cho nhà đầu tư vì chưa có sự kiểm soát của chính phủ chặt chẽ từ nhiều năm qua.
Chính phủ vừa ban hành Nghị định 65/2022 về quy định chào bán giao dịch trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng rẻ trong nước và quốc tế. Trong đó điểm nổi bật là cho phép Doanh nghiệp được mua lại trước hạn và hoán đổi trái phiếu được các doanh nghiệp BĐS quan tâm.
Việc phát hành Trái phiếu phải thông qua 2 hệ thống tổ chức tài chính bảo lãnh phát hành là các công ty chứng khoán và các ngân hàng thương mại. Việc kiểm soát phát hành trái phiếu cần sự can thiệp của UBCK Nhà nước và Ngân hàng nhà nước.
Do cả 2 hệ thống này cùng có một chức năng thì cần phải có một đơn vị giám sát thực hiện là Bộ Tài Chính đến cả 2 hệ thống này.
Để đảm bảo an toàn cấp phép phát hành Trái Phiếu doanh nghiệp, Bộ Tài Chính cần lập dữ liệu liên kết của 2 tổ chức tài chính này liên quan đến xin phép và phê duyệt cấp trái phiếu doanh nghiệp, cập nhật mã hóa các mã trái phiếu có kỳ hạn và giá trị mỗi đợt phát hành, giá trị tài sản đảm bảo tương ứng.
Trên cơ sở đó, tình trạng phát hành được công khai để đơn vị phát hành đợt mới có đủ thông tin cho phát hành Trái phiếu cho doanh nghiệp.
Các tổ chức phát hành trái phiếu phải chịu trách nhiệm pháp lý về việc phê duyệt phát hành sau khi xem xét sức khỏe tài chính doanh nghiệp, thực hiện kiểm soát sử dụng vốn trái phiếu doanh nghiệp huy động được giải ngân đúng mục đích.
Như vậy tiền đầu tư được đảm bảo như một khoản cho vay có kiểm soát bởi tổ chức phát hành. Dòng tiền từ phương án phát hành cũng phải được đổ về tỷ lệ tương ứng tại đơn vị phát hành đảm bảo cho khả năng thanh toán cho nhà đầu tư.
Nhà đầu tư mua trái phiếu doanh nghiệp tại đơn vị phát hành được quyền bảo đảm an toàn về nguồn vốn đầu tư, việc hưởng lãi do hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp trả cho nhà đầu tư tùy vào tình hình kinh doanh và điều kiện thanh toán.
Doanh nghiệp phát hành trái phiếu đảm bảo cam kết về sử dụng vốn, phương án kinh doanh hiệu quả và trả gốc lãi đúng hạn cho nhà đầu tư từ đó sẽ tạo uy tín của mình trên thị trường vốn.
Những phương thức phát hành trái phiếu doanh nghiệp phổ biến trên thế giới
Trái phiếu kèm giấy bảo đảm: Cho phép doanh nghiệp trả lãi bằng tiền hoặc cổ phiếu. Giấy bảo đảm cho nhà đầu tư quyền mua với số lượng và giá cổ phiếu ghi trên giấy bảo đảm; Trái phiếu chuyển đổi có tỷ lệ và giá chuyển đổi; Trái phiếu kèm điều khoản mua lại; Trái phiếu có lãi suất thả nổi.
Theo quy định về chào bán, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tại thị trường quốc tế và quy định nguyên tắc phát hành trái phiếu thì doanh nghiệp tự vay, tự trả, tự chịu trách nhiệm trong hiệu quả sử dụng vốn.
Nếu như một phương án huy động vốn, doanh nghiệp có thể vừa vay ngân hàng và vừa yêu cầu công ty chứng khoán phát hành trái phiếu, dẫn đến khả năng có hai luồng tiền cho một mục đích, đẩy đòn bẩy tài chính quá cao gấp 2 hoặc 3 lần vì không có sự kiểm soát của nhà nước.
Trên thế giới và ở Việt Nam đã để kênh phát hành trái phiếu doanh nghiệp tự chịu trách nhiệm trong nhiều năm qua đều không đem đến hiệu quả và dẫn đến sự sụp đổ cả hệ thống tài chính. Hơn nữa khi chi phí vốn quá cao thì doanh nghiệp cũng phải đẩy giá bán BĐS lên cao làm cho sự sai lệch về giá trên thị trường.
Đối với quy định về chào bán, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tại thị trường quốc tế được sửa đổi bởi Nghị định số 65 thì các tổ chức phát hành hiện nay chủ yếu đóng vai trò cung cấp thông tin về trái phiếu và dự án phát hành, chịu trách nhiệm chào bán và hưởng phí phát hành.
Mặc dù có quy định về thỏa thuận bảo lãnh phát hành và mua lại trái phiếu doanh nghiệp là điều khoản mở (nếu có) nhưng rất ít được tổ chức phát hành áp dụng.
Để giảm thiểu rủi ro, sự can thiệp của nhà nước nên có yêu cầu toàn bộ việc phát hành Trái phiếu có đảm bảo bảo lãnh phát hành của tổ chức phát hành trái phiếu.
Mức phí phát hành hiện tại do các bên thỏa thuận và không vượt quá mức quy định của Ngân hàng nhà nước. Như vậy sẽ gắn trách nhiệm các bên vào việc phát hành và kiểm soát rủi ro cho hệ thống tín dụng.
Quy định về chào bán, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tại thị trường quốc tế được sửa đổi bởi Nghị định số 65 thì trên góc độ của nhà đầu tư việc tiếp cận các thông tin khá rời rạc và không có hệ thống.
Các nhà đầu tư chuyên nghiệp cần có đủ thông tin về việc phát hành trái phiếu doanh nghiệp tổng thể trên hệ thống và đơn vị phát hành có dữ liệu để kiểm soát việc gọi vốn nhiều vòng của một dự án.
Nhà đầu tư thường tin vào thông tin do đơn vị phát hành cung cấp nên nếu tổ chức phát hành không bị ràng buộc trách nhiệm thì mọi rủi ro nhà đầu tư phải gánh chịu. Thông tin minh bạch cho các bên cùng nắm rõ trước khi ra quyết định của mình sẽ giúp một thị trường vốn lành mạnh.
Củng cố niềm tin cho thị trường nhằm phát triển bền vững
Để thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển lành mạnh cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, rà soát tại Luật Chứng khoán, Luật Doanh nghiệp để sửa đổi các quy định về điều kiện phát hành TPDN, điều kiện về nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp.
Cần có sư quản lý kiểm soát của nhà nước, cụ thể Bộ Tài Chính lập lên cơ sở dữ liệu liên kết các tổ chức phát hành liên quan để có thể đánh giá sức khỏe tài chính doanh nghiệp đồng bộ, công khai dự án đã được sử dụng kênh huy động trái phiếu qua công ty chứng khoán và Ngân hàng với tổng giá trị huy động cùng thời hạn thanh toán.
Các tổ chức phát hành chịu trách nhiệm bảo lãnh phát hành toàn bộ trái phiếu doanh nghiệp, chịu trách nhiệm về thẩm định phê duyệt của mình và chịu trách nhiệm quản lý tiền thu về và giải ngân khoản tiền huy động từ phát hành trái phiếu đúng mục đích, chịu trách nhiệm trích lập dự phòng rủi ro khi để xảy ra tình trạng vỡ nợ trái phiếu.
Nhà đầu tư có thể kết hợp thông tin tự thu thập với thông tin từ các tổ chức tư vấn chuyên nghiệp, để lựa chọn danh mục phù hợp với khẩu vị đầu tư. Nhà đầu tư nên tìm đến những cổ phiếu công khai minh bạch thông tin.
Cần tập trung truyền thông với thông điệp rõ về định hướng phát triển của Nhà nước đối với thị trường TPDN; đồng thời ngăn chặn việc đưa tin không chính thống, chưa kiểm soát; kịp thời phát hiện và có giải pháp xử lý nghiêm các trường hợp đưa tin giả mạo, thất thiệt,... gây ảnh hưởng đến thị trường.
Thông tin minh bạch trên hệ thống giúp nhà Đầu tư có đầy đủ dữ liệu cho việc lựa chọn quyết định của mình.
Khi quyền lợi nhà đầu tư được đảm bảo, các bên tham gia thực hiện kiểm soát chéo và chịu trách nhiệm với thẩm quyền của mình thì thị trường trái phiếu sẽ phát triển lành mạnh, xây dựng lại niềm tin cho nhà đầu tư.
