Giải thích câu tục ngữ ‘Thuốc đắng dã tật sự thật mất lòng’

Trong cuộc sống, có không ít những thử thách yêu cầu chúng ta phải đương đầu, đối mặt để trở nên trưởng thành hơn. Tiếp nhận sự thật là một trong những điều khá quan trọng. Cha ông ta đã gửi gắm tới thế hệ sau bài học này thông qua câu tục ngữ "Thuốc đắng dã tật sự thật mất lòng".

“Thuốc đắng dã tật sự thật mất lòng” là gì?

Cụ thể, câu tục ngữ “Thuốc đắng giã tật sự thật mất lòng” được chia làm hai vế rõ ràng. Đầu tiên, “thuốc” là thứ giúp con người chữa khỏi bệnh tật hoặc bồi bổ cho cơ thể khoẻ mạnh hơn.

Ngày xưa, tất cả các loại thuốc đều có vị đắng, khiến nhiều người, đặc biệt là trẻ em cảm thấy sợ hãi khi phải uống thuốc. Tuy nhiên, để sức khỏe trở nên tốt hơn, chúng ta vẫn cần phải uống thuốc. “Thuốc đắng dã tật” mang nghĩa dùng thuốc đắng để chữa khỏi bệnh, thuốc càng đắng thì chữa bệnh càng hiệu quả.

Vế thứ hai của câu tục ngữ này cũng có liên hệ mật thiết với vế thứ nhất. Những điều được coi là sự thật đa số thường khiến con người cảm thấy khó có thể chấp nhận hoặc trái lại với mong muốn của chúng ta. Đôi khi trong nhiều tình huống, con người còn lựa chọn chối bỏ sự thật để né tránh vấn đề.

Vậy nên cũng giống như thuốc đắng, sự thật đôi khi cũng không hề dễ chịu hay thậm chí là dễ làm mất lòng khi được nhắc đến. Tuy nhiên, lại cũng giống như thuốc đắng mới trị khỏi được bệnh, nếu chúng ta biết đối mặt với sự thật thì sẽ rút ra rất nhiều bài học, kinh nghiệm cho bản thân.

Tóm lại, câu tục ngữ “Thuốc đắng dã tật sự thật mất lòng” đem đến cho chúng ta bài học đối nhân xử thế sâu sắc trong cuộc sống. Ấy là khuyên răn mỗi người cần phải khách quan nhìn nhận để góp ý những khuyết điểm, sai sót giúp mọi người biết và sửa chữa.

Còn với cá nhân, chúng ta nên học cách chấp nhận sự thật và những lời phê bình từ những người xung quanh để ngày càng trở nên hoàn thiện hơn. “Thuốc đắng dã tật sự thật mất lòng”, thuốc đắng thì trị bệnh, lời nói thẳng, nói thật tuy khó nghe nhưng lại cần thiết, bổ ích, chúng ta không nên nóng giận hay tự ái vì nó. Đây chính là điều mà người xưa muốn nhắn nhủ con cháu đời sau cũng như nhắc nhở chính bản thân mình.

Thuốc đắng “dã tật” hay “giã tật”?

Nhiều người thắc mắc viết “thuốc đắng dã tật” hay là “thuốc đắng giã tật” mới đúng? 

Từ “dã” áp vào câu được giải thích là giảm bớt đi, vơi đi. Từ “dã” đã được ghi nhận trong rất nhiều từ điển, trong đó có Đại Nam Quốc Âm Tự Vị của tác giả Huỳnh Tịnh Của. Ở đây, từ “dã” xuất hiện trong các cụm như dã rượu, dã thuốc độc,..."Dã rượu" nghĩa là làm bớt say, “dã thuốc độc” nghĩa là làm tiêu giảm độc tố, vơi bớt chất độc,...

Thoạt đầu chúng ta có thể thấy dùng từ “dã” trong “thuốc đắng dã tật” là hợp lý. Tuy nhiên, xét về cấu trúc nghĩa của câu thì lại mất đi tính đối xứng. “Thuốc đắng” biểu trưng cho sự thật, “tật” mang ý nghĩa là lòng thì “dã” cần ứng với nghĩa là mất đi. Nhưng, “dã” như phân tích trên mang nghĩa là vơi đi, giảm bớt chứ không phải mang nghĩa biến mất hoàn toàn. 

Một số người thì cho rằng nên dùng từ “giã”. Theo đó, “giã” mang nghĩa “giã cối, giã chày” và “giã tật” được hiểu là “giã nát bệnh tật”. Bên cạnh đó, “giã” còn được lập luận mang ý nghĩa như “giã biệt” chẳng hạn nhưng theo cách hiểu này, “giã” mang sắc thái lưu luyến, bâng khuâng không muốn rời xa. Đặt những ý nghĩa của từ “giã” ở trên vào câu “thuốc đắng giã tật” dường như chưa thật hợp lý và chuẩn xác!

Vậy cách viết đúng là gì? Đáp án đúng không phải là từ “giã” hay “dã” mà là từ “đã”. Từ “đã” là từ Việt cổ mang ý nghĩa là “khỏi”. Trong dân gian, cũng có nhiều câu tục ngữ, thành ngữ xuất hiện từ này, ví dụ như “Khó muốn giàu, đau muốn đã” hay “Đau chóng, đã chầy”,... Mặc dù cách viết đúng là “thuốc đắng đã tật”, tuy nhiên việc lưu truyền bằng hình thức truyền miệng trong dân gian đã tạo ra nhiều dị bản như “thuốc đắng giã tật”, “thuốc đắng dã tật”,... 

“Thuốc đắng dã tật sự thật mất lòng” tiếng Anh là gì?

Trong tiếng Anh, câu tục ngữ “Thuốc đắng dã tật sự thật mất lòng” có thể được diễn đạt như sau: “Nothing stings like the truth”, tạm dịch là không có gì nhức nhối bằng sự thật.

Ví dụ:

• Why do you always say harsh words to me? (Tạm dịch: Sao bạn luôn phải nói những lời gay gắt với mình vậy?)
• Nothing stings like the truth. (Tạm dịch: Sự thật mất lòng mà.)

Sự thật mất lòng, lời thật cũng mất lòng

Trong cuộc sống, có rất nhiều tình huống khiến con người khó chấp nhận. Tất cả chúng ta đều phải trải qua nhiều trái đắng trong quãng đường mới có thể trở thành người trưởng thành. Tuy nhiên, chúng ta thường có xu hướng từ chối lắng nghe những sự lời nói đắng cay thay vì ngay lập tức chấp nhận nó. Đây là điều hoàn toàn bình thường và dễ hiểu, bởi nó là một trong những phản ứng phòng vệ cơ bản của con người khi đứng trước vấn đề quan trọng hoặc nguy hiểm. 

Ví dụ như khi bạn đang thích thầm một người nào đó, nhưng người đó thực ra không thích lại bạn. Rõ ràng, mỗi lần bạn nhắn tin cho người ấy đều nhắn rất dài, trả lời rất nhanh và hay sử dụng icon dễ thương để gửi tới người đó. Tuy nhiên, người này thường trả lời rất ngắn, thậm chí không trả lời, hoặc đợi vài ngày rồi mới nhắn lại bạn.

Thế nhưng bạn sẽ tự đưa ra lời biện hộ cho người ấy, chẳng hạn như nghĩ rằng có lẽ họ đang bận rộn gì đó hoặc không cầm điện thoại nên chưa trả lời bạn. Điều này sẽ khiến bạn cảm thấy đỡ thất vọng và tổn thương hơn so với việc nghĩ rằng mình không có vị trí trong trái tim họ.

Tuy nhiên, dù sự thật không dễ dàng đón nhận nhưng nó vẫn là hiện thực của cuộc sống. Việc bạn né tránh sự thật có thể cho bạn một chút sự thoải mái ngay lập tức, nhưng nó không giúp bạn giải quyết được cốt lõi vấn đề. Trong nhiều trường hợp, việc bạn né tránh sự thật đau lòng có thể đưa bạn tới những hậu quả còn tệ hơn cả việc chấp nhận sự thật ban đầu nữa. 

Ví dụ như trong tình huống vừa nêu ở trên, thực tế là không có một ai quá bận tới nỗi không thể tranh thủ nhắn lại cho bạn một tin nhắn hết. Chỉ là người đó không hề thích bạn đủ để dành một khoảng thời gian trong quỹ thời gian bận rộn của họ cho bạn mà thôi. Nếu bạn nhận ra sự thật này, đừng dấn thân quá sâu vì càng để tình cảm này kéo dài thì bạn sẽ càng khiến bản thân tổn thương thật nhiều.

Trong cuộc sống, có nhiều lúc đồng nghiệp, họ hàng, bạn bè, người quen sẽ không vì cảm xúc của bạn mà bớt đi những lời nói có phần hơi “thẳng thắn”, hơi khó nghe. Tuy nhiên, “Thuốc đắng dã tật sự thật mất lòng”, những lời nói này phần nhiều đều mang hàm ý tốt. Chính vì vậy, chúng ta vẫn nên chuẩn bị sẵn tâm thế để không cảm thấy tổn thương khi nghe “sự thật mất lòng”. Thay vào đó là nhìn nhận lại bản thân hay nhìn nhận vấn đề một cách toàn diện hơn.

Xem thêm:
Đi tìm lời giải đáp ý nghĩ câu thành ngữ “Thẳng như ruột ngựa”
Giải thích ý nghĩa câu tục ngữ ‘Mất lòng trước được lòng sau’ khuyên ta điều gì?
40+ câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ về lời nói, lối ứng xử trong giao tiếp hằng ngày

“Thuốc đắng dã tật sự thật mất lòng” và bài học sâu sắc dành cho mỗi người

Cuộc sống ngày nay đã thay đổi rất nhiều sự tiến bộ khoa học, công nghệ, theo đó chúng ta tiếp cận với nhiều nền văn minh, tạo nên sự giao thoa văn hóa mạnh mẽ. Để nắm bắt kịp với những biến chuyển vũ bão của thời đại, bản thân mỗi người đều cần rèn luyện, nỗ lực học tập không ngừng. 

Áp dụng câu “Thuốc đắng dã tật sự thật mất lòng” vào thực tế, chúng ta nhận được nhiều bài học thực sự giá trị. Ấy là muốn phát triển hơn, tốt hơn thì cần phải mạnh mẽ đối diện với sự thật. Sự thật ở đây có thể là năng lực của bạn chưa tốt, kĩ năng mềm còn yếu hay nỗ lực của bạn chưa đủ,... Chấp nhận sự thật, những phê bình, nhận xét để nhìn nhận lại chính mình, biết rõ ưu khuyết để tiếp tục cố gắng cải thiện. Học cách tiếp thu, chịu khó lắng nghe góp ý từ mọi người cũng giúp chúng ta nhanh chóng phát hiện ra những sai sót và sửa chữa thật nhanh chóng. 

Mở rộng ra, “Thuốc đắng dã tật sự thật mất lòng” không chỉ là bài học dành cho cá nhân mà còn áp dụng trong cách chúng ta ứng xử với mọi người xung quanh. Cần tránh những lời nói ngọt ngào, nịnh bợ để che lấp sự thật hay chạy trốn sự thật mà thay vào đó chúng ta nên chia sẻ thẳng thắn để mọi người nhận biết, hiểu rõ những nhược điểm cần khắc phục. Đây là thái độ tích cực thể hiện bạn là người sẵn sàng đóng góp và chân thành. Cũng từ đó, những người xung quanh, tổ chức hay toàn xã hội sẽ càng ngày càng phát triển tốt đẹp hơn, hoàn thiện hơn. 

Tục ngữ, thành ngữ, ca dao bàn về sự thật, phẩm chất trung thực, chính trực

Sống chân thật, tôn trọng sự thật luôn là một trong những phẩm chất con người tìm kiếm. Chúng ta cùng tìm hiểu phẩm chất này thông qua những lời đúc kết của cha ông từ thời xưa.

1. Chết đứng còn hơn sống quỳ. 
2. Ăn ngay ở thẳng, chẳng sợ mất lòng.
3. Cây ngay không sợ chết đứng.
4. Ăn ngay nói phải.
5. Thật thà là cha quỷ quái.
6. Áo rách cốt cách người thương.

7. Chết vinh hơn sống nhục. 
8. Thẳng như ruột ngựa.
9. Cây ngay bóng thẳng, cây cong bóng vẹo.
10. Dây thẳng mất lòng cây gỗ cong.
11. Thẳng mực tàu, đau lòng gỗ.
12. Sự thật che sự bóng.
13. Nói thật mất lòng.
14. Nói sòng khó nghe.
15. Ngồi ngay không sợ bóng nghiêng.
16. Dù cho đất đổi trời thay
    Trăm năm vẫn giữ lòng ngay với đời​.
17. Người gian thì sợ người ngay
    Người ngay chẳng sợ đường cày cong queo.

Danh ngôn về sự thật

Đôi khi sự thật không dễ nghe, thậm chí “sự thật mất lòng” bởi nó có thể chạm vào những điều chưa tốt, chưa ổn, những điều khiến chúng ta khó đối diện nhất. Những lúc như vậy, bạn hãy tham khảo ngay những câu danh ngôn, câu nói hay dưới đây để xốc lại tinh thần nhé.

1. The truth is not always beautiful, nor beautiful words the truth. - Lão Tử
   Tạm dịch: Sự thật không phải lúc nào cũng đẹp, và không phải những lời đẹp đẽ đều là sự thật.
2. No one is more hated than he who speaks the truth. - Plato
   Tạm dịch: Không ai bị ghét hơn là người nói ra sự thật.
3. People can choose between the sweet lie or the bitter truth. - Avigdor Lieberman
   Tạm dịch: Người ta có thể lựa chọn giữa lời nói dối ngọt ngào hoặc sự thật cay đắng. 
4. Staring down hard truth takes guts. - Joan Bauer
   Tạm dịch: Để nhìn thẳng vào sự thật cần phải có can đảm.
5. The beauty of truth: whether it is bad or good, it is liberating. - Paulo Coelho
   Tạm dịch: Vẻ đẹp của sự thật/ chân lý: dù xấu hay tốt, đó đều là sự giải thoát.
6. The naked truth is always better than the best-dressed lie. - Ann Landers
   Tạm dịch: Sự thật trần trụi luôn tốt hơn lời nói dối hoa mỹ nhất.
7. Truth seldom is pleasant; it is almost invariably bitter. - Aleksandr Solzhenitsyn
   Tạm dịch: Sự thật hiếm khi dễ chịu; nó gần như luôn luôn cay đắng.

8. Naked truth needs no shift. - William Penn
   Tạm dịch: Sự thật trần trụi không cần thay đổi.
9. I’d rather hear an ugly truth, rather than an obscure lie. - Ana Monnar
   Tạm dịch: Tôi thà nghe một sự thật xấu xí còn hơn là nghe một lời nói dối khuất tất.
10. Truth is only harsh if you're unable to face it.  - Stewart Stafford
    Tạm dịch: Sự thật chỉ khắc nghiệt khi bạn không thể đối mặt với nó.
11. Say the truth even if it may be bitter. - Muhammad
    Tạm dịch: Hãy nói sự thật ngay cả khi nó có thể cay đắng.
12. Hard truths can be dealt with, triumphed over, but lies will destroy your soul. - Patricia Briggs
    Tạm dịch: Đối phó, chiến thắng sự thật có thể khó nhưng dối trá sẽ phá hủy tâm hồn bạn.
13. A bitter reality of truth can be wisely told in a sweet tale of lullaby. - Toba Beta
    Tạm dịch: Một sự thật cay đắng có thể được kể lại một cách khôn ngoan thông qua một câu chuyện ru ngọt ngào.

Cuộc đời là một chuỗi hành trình dài để trưởng thành. Thông qua bài viết về câu tục ngữ “Thuốc đắng dã tật sự thật mất lòng”, hy vọng các bạn sẽ có một góc nhìn khác, để tự nhìn nhận về những sự việc trong cuộc sống, đối mặt với mọi sự thật dù khó khăn thế nào đi chăng nữa, từ đó trưởng thành hơn.

Đừng quên theo dõi VOH Sống đẹp để cập nhật liên tục những kiến thức mới nhất, hấp dẫn nhất.