Mùa hè với những ngày nắng như đổ lửa không chỉ thử thách sức chịu đựng của cơ thể mà còn đặt ra một "lằn ranh nguy hiểm" vô hình cho thực phẩm chúng ta tiêu thụ. Đó chính là “vùng nhiệt độ nguy hiểm” (temperature danger zone) – khoảng nhiệt độ từ 5°C đến 60°C (41°F đến 140°F).
Theo vô số nghiên cứu khoa học, đây là "thiên đường" thực sự cho sự sinh sôi và phát triển vượt bậc của hầu hết các loại vi khuẩn, virus và ký sinh trùng gây ngộ độc thực phẩm. Chính vì lẽ đó, khi nhiệt độ môi trường tăng cao trong mùa hè, việc hiểu rõ và kiểm soát nhiệt độ bảo quản và chế biến thực phẩm có vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn những vụ ngộ độc đáng tiếc.
Thực tế cho thấy, thống kê hàng năm đều ghi nhận sự gia tăng đáng kể các vụ ngộ độc thực phẩm vào mùa hè. Mới đây nhất, hàng chục học sinh ba trường ở TP HCM nhập viện vì nghi ngộ độc thực phẩm vào đầu hè đã minh chứng rõ ràng cho nguy cơ tiềm ẩn.
Những vụ việc này không chỉ gây ra những triệu chứng cấp tính khó chịu mà còn có thể dẫn đến những hậu quả sức khỏe lâu dài và nghiêm trọng.
Vậy, tại sao "vùng nhiệt độ nguy hiểm" lại trở thành mối đe dọa lớn trong mùa hè? Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, trong khoảng nhiệt độ này, vi khuẩn gây bệnh có khả năng nhân lên với tốc độ đáng kinh ngạc.
Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí uy tín "Journal of Food Protection" đã chứng minh rằng, vi khuẩn Salmonella, một trong những "thủ phạm" hàng đầu gây ngộ độc, có thể tăng sinh hàng triệu lần chỉ trong vài giờ đồng hồ khi thực phẩm được giữ ở nhiệt độ phòng (khoảng 25-30°C), một mức nhiệt độ rất dễ đạt được trong mùa hè.
Tương tự, nghiên cứu về vi khuẩn Staphylococcus aureus cho thấy, độc tố nguy hiểm của chúng có thể hình thành trong thực phẩm chỉ sau 4 giờ ở nhiệt độ trên 20°C.
Để giảm thiểu nguy cơ ngộ độc thực phẩm, việc tuân thủ các nguyên tắc chế biến an toàn là bước đầu tiên và vô cùng quan trọng:
- Lựa chọn nguyên liệu tươi ngon, có nguồn gốc rõ ràng: Ưu tiên mua thực phẩm tại các cửa hàng, siêu thị uy tín, kiểm tra kỹ hạn sử dụng, màu sắc, mùi vị của sản phẩm. Tránh mua thực phẩm không rõ nguồn gốc, có dấu hiệu ôi thiu, dập nát.
- Vệ sinh tay và dụng cụ nấu nướng sạch sẽ: Rửa tay kỹ bằng xà phòng và nước sạch trước và sau khi chế biến thực phẩm. Đảm bảo các dụng cụ như dao, thớt, bát đĩa được rửa sạch bằng nước nóng và xà phòng sau mỗi lần sử dụng để tránh lây nhiễm chéo.
- Sơ chế thực phẩm đúng cách: Rửa kỹ rau củ quả dưới vòi nước chảy, loại bỏ các phần bị hư hỏng. Rửa thịt, cá dưới vòi nước lạnh, tránh rửa trong bồn rửa để không làm lây lan vi khuẩn sang các bề mặt khác.
- Nấu chín kỹ thực phẩm: Nhiệt độ cao trong quá trình nấu nướng có khả năng tiêu diệt hầu hết các loại vi khuẩn gây bệnh. Đảm bảo thịt, gia cầm, trứng và hải sản được nấu chín hoàn toàn. Sử dụng nhiệt kế thực phẩm để kiểm tra nhiệt độ bên trong (ví dụ, thịt gà nên đạt tối thiểu 74°C).
- Không để lẫn thực phẩm sống và chín: Sử dụng riêng biệt thớt, dao và bát đĩa cho thực phẩm sống và chín để tránh lây nhiễm chéo vi khuẩn.
- Chế biến lượng vừa đủ: Tránh nấu quá nhiều thức ăn để thừa lại, đặc biệt là trong điều kiện thời tiết nóng bức. Nếu còn thừa, cần bảo quản đúng cách ngay sau khi ăn.
Bảo quản thực phẩm đúng cách là "chìa khóa" thứ hai để "khóa chặt" nguy cơ ngộ độc trong mùa hè, giữ thực phẩm luôn nằm ngoài "vùng nhiệt độ nguy hiểm":
- Bảo quản lạnh đúng nhiệt độ:
- Ngăn mát tủ lạnh: Duy trì nhiệt độ từ 1°C đến 4°C để làm chậm đáng kể sự phát triển của vi khuẩn. Sắp xếp thực phẩm gọn gàng, tránh để quá nhiều thực phẩm làm cản trở lưu thông khí lạnh, đảm bảo toàn bộ không gian đều đạt nhiệt độ an toàn.
- Ngăn đá tủ lạnh: Duy trì nhiệt độ dưới -18°C để ức chế hoàn toàn sự phát triển của vi khuẩn và kéo dài thời gian bảo quản.
- Sử dụng hộp đựng thực phẩm kín: Cho thức ăn đã nấu chín vào hộp kín trước khi cho vào tủ lạnh để tránh lây nhiễm chéo và ngăn ngừa sự xâm nhập của vi khuẩn từ bên ngoài, đồng thời giúp duy trì chất lượng thực phẩm tốt hơn.
- Không để thực phẩm đã nấu chín ở nhiệt độ phòng quá 2 giờ: Trong điều kiện thời tiết nóng bức, thời gian này nên rút ngắn xuống còn 1 giờ. Vi khuẩn có thể sinh sôi rất nhanh trong khoảng thời gian này, nhanh chóng đưa thực phẩm vào "vùng nhiệt độ nguy hiểm".
- Rã đông thực phẩm đúng cách: Rã đông thực phẩm đông lạnh trong ngăn mát tủ lạnh (cách an toàn nhất) hoặc sử dụng lò vi sóng ở chế độ rã đông. Tuyệt đối không rã đông thực phẩm ở nhiệt độ phòng, vì phần bên ngoài sẽ nhanh chóng rơi vào "vùng nhiệt độ nguy hiểm" trước khi phần bên trong tan đá hoàn toàn.
- Tuân thủ nguyên tắc "thực phẩm nào dùng trước thì để ra ngoài trước": Sắp xếp thực phẩm trong tủ lạnh theo thứ tự ưu tiên sử dụng để tránh tình trạng để quá lâu gây hư hỏng và lãng phí.
- Kiểm tra thường xuyên và loại bỏ thực phẩm nghi ngờ: Quan sát màu sắc, mùi vị của thực phẩm trước khi sử dụng. Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào như nấm mốc, mùi chua, màu sắc lạ, hãy mạnh dạn loại bỏ, không nên tiếc rẻ vì sức khỏe là vô giá.
- Đối với thực phẩm khô: Bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp và ẩm ướt để ngăn ngừa nấm mốc và côn trùng xâm nhập, đảm bảo chúng không trở thành "mồi ngon" cho các tác nhân gây hại.
