Tin tứcCâu trả lời không phải ở kinh đô thời trang Paris hay New York, mà tại quốc gia Nam Á Bangladesh.
Bangladesh hiện là nơi xuất khẩu hàng may mặc lớn thứ 2 thế giới, đang âm thầm trở thành vùng thử nghiệm xem ngành công nghiệp này có thể giảm phát thải carbon nhanh chóng và quy mô hay không.
Với hơn 4.000 nhà máy sử dụng 3 triệu lao động, phần lớn là phụ nữ, đây vừa là trụ cột kinh tế vừa là thước đo cho quá trình đổi mới công nghệ.
Phát triển bền vững là áp lực không nhỏ cho ngành may mặc của Bangladesh hiện nay. Các nhà máy phải đáp ứng quy tắc thương mại ngày càng khắt khe về bảo vệ môi trường và an toàn cho người lao động. Ngoài ra, cũng phải duy trì quy tắc về nguồn cung ứng nguyên liệu đầu vào.
Hiệp hội các nhà chế tạo và xuất khẩu hàng may mặc Bangladesh đã vạch ra lộ trình phát triển bền vững đầy tham vọng, như giảm 30% khí thải vào năm 2030. Hiện quốc gia này có hơn 240 nhà máy được chứng nhận LEED về bảo vệ môi trường. Hàng trăm nhà máy khác đang dần đạt được.
Cuộc cách mạng thầm lặng trên đang khiến ngành công nghiệp thời trang toàn cầu chú ý. Năm 2024, Cascale phân tích dữ liệu từ công cụ Higg FEM cho thấy, 1.800 nhà máy ở 9 quốc gia chịu trách nhiệm cho hơn 80% khí thải nhà kính trong chuỗi cung ứng hàng may mặc. Do đó, nếu cam kết về khí hậu toàn cầu là nghiêm túc, quốc gia như Bangladesh chính là tuyến đầu.
Theo phân tích của Higg FEM, nhiều nhà máy may mặc hơn đang lắp đặt lò hơi để tiết kiệm điện, đầu tư vào điện mặt trời trên mái nhà, cũng như áp dụng mô hình sản xuất tuần hoàn.
Tuy nhiên, dữ liệu cũng cho thấy tồn tại không ít khoảng trống. Sản xuất cấp độ 2, nơi hàng hóa được nhuộm và hoàn thiện, thải ra nhiều khí carbon và ít liên quan trực tiếp đến thương hiệu. Chúng có nguy cơ trở thành nút thắt trên con đường phát triển bền vững.
Theo giới phân tích, để đẩy nhanh quá trình giảm thải carbon, Bangladesh cần nhiều hành động hơn đặt mục tiêu. Ví dụ khuôn khổ chính sách nhất quán, hỗ trợ tài chính linh hoạt, và tăng cường trách nhiệm của các thương hiệu đầu ra.
Hiện nay, các thương hiệu lớn hưởng lợi từ những cơ sở sản xuất vốn hoạt động với biên lợi nhuận rất thấp ở những nước nghèo. Do đó, các thương hiệu cần đầu tư nhiều hơn vào những nơi có phát thải cao. Ví dụ tài trợ cho quá trình chuyển đổi sang năng lượng sạch, hỗ trợ đào tạo lực lượng lao động, hỗ trợ tài chính chuyển giao công nghệ và lồng ghép tiêu chí khí hậu vào hoạt động mua sắm.
Tại Bangladesh, nhiều sáng kiến thời gian qua cho thấy, các nhà sản xuất đang tự mình nỗ lực. Tuy nhiên tốc độ chưa thực sự nhanh. Ngành may mặc đang tụt lại so với lĩnh vực khác ở nhiều tiêu chuẩn bảo vệ môi trường.
Bangladesh là quốc gia dễ bị tổn thương bậc nhất do biến đổi khí hậu. Nước biển dâng cao, nắng nóng và bão lũ mỗi năm lấy đi sinh mạng hàng trăm người, đe dọa đến sinh kế hàng triệu người. Với công nhân Bangladesh, may mặc và công cuộc chống biến đổi khí hậu gắn liền với sự an toàn, miếng cơm manh áo và cả tương lai thế hệ sau.
Nếu tiến trình giảm khí thải carbon thất bại ở Bangladesh - nơi cảm nhận rất rõ sự cấp bách, thì có thể thất bại ở mọi nơi khác. Đây là bài kiểm tra cho thấy lĩnh vực thời trang toàn cầu có thực sự đi theo con đường bền vững, hay chỉ là cam kết suông.
Đã có tín hiệu ở Bangladesh, phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường không mâu thuẫn nhau. Sản xuất chi phí thấp có thể tương thích với tăng trưởng xanh, nếu duy trì chính sách phù hợp. Tín hiệu này nên được các nước nghiên cứu và hỗ trợ.
Mô hình hiện tại của lĩnh vực may mặc, chủ yếu dựa trên chi phí ngắn hạn, là tận dụng sức lao động giá rẻ ở các nước đang phát triển, nhưng chưa thực sự quan tâm vấn đề môi trường. Đã đến lúc, phải nhường chỗ cho mô hình xem trọng tính bền vững, khả năng phục hồi của chuỗi cung ứng và trách nhiệm giải trình. Nhà cung cấp ở các nước đang phát triển phải là đối tác ngang hàng, chứ không phải “nhà thầu phụ”.
