Tục ngữ, thành ngữ Việt Nam có nhiều câu rất hay: Hậu sinh khả úy; Con nhà tông không giống lông cũng giống cánh,… Ngoài ra, ông bà ta còn nói: Hổ phụ sinh hổ tử. Vậy “Hổ phụ sinh hổ tử” có nghĩa là gì? Hãy cùng VOH tìm hiểu trong bài viết dưới đây.
“Hổ phụ sinh hổ tử” nghĩa là gì?
“Hổ phụ sinh hổ tử” là một câu nói cổ xưa, viết bằng tiếng Hán Việt. Để hiểu được câu “hổ phụ sinh hổ tử” có nghĩa gì, chúng ta cùng tìm hiểu ý nghĩa của từng từ trong câu.
- Hổ: Là một loài thú dữ. Trong văn hóa Việt Nam, hổ là biểu tượng của sự hùng cường, có sức mạnh vô song. Hổ còn được phong là chúa sơn lâm.
- Phụ: Từ điển Hán Việt giải nghĩa từ “phụ” có nghĩa là bố, cha.
- Sinh: Có nghĩa là ra đời, tạo ra, đẻ ra.
- Tử: Theo từ điển Hán Việt, “tử” có nghĩa là con, con cái.
Như vậy, câu “Hổ phụ sinh hổ tử” có nghĩa đen là cha hổ sinh con hổ. Và nghĩa bóng của câu này chính là: Một người cha tài giỏi thì tất nhiên sẽ sinh ra được một người con tài giỏi. Câu nói thường dùng với nghĩa tích cực, khen ngợi một ai đó.
Nguồn gốc câu “Hổ phụ sinh hổ tử”
Rất nhiều người nghĩ rằng “Hổ phụ sinh hổ tử” là một câu nói có nguồn gốc từ Trung Quốc, thế nhưng, cho đến hiện tại vẫn chưa có một bằng chứng nào cho thấy đây là thành ngữ Trung Quốc.
Theo nhận định của tác giả Vương Trung Hiếu, trong bài viết Lắt léo chữ nghĩa: Hổ phụ sinh hổ tử, đăng trên báo Thanh Niên ngày 3/4/2022, “Hổ phụ sinh hổ tử” là câu được viết bằng chữ Hán, xuất hiện trong tập 1 của bộ sách Đại Nam thục lục (tiền biên), do Quốc sử quán triều Nguyễn biên soạn.
Trong ghi chép giai đoạn chúa Nguyễn Hoàng đến trấn thủ ở Thuận Hóa (1558) trở về sau có viết: “...日真虎父生虎子也” (... nhật chân hổ phụ sinh hổ tử dã). Và trong tập 1 của Đại Nam thực lục, do Viện Nghiên cứu ngôn ngữ Keio biên soạn năm 1961 cũng ghi nhận như vậy.
Điều đó cho thấy, “Hổ phụ sinh hổ tử” đã xuất hiện từ lâu và do chính người Việt nghĩ ra chứ không phải có nguồn gốc từ Trung Quốc.
Sự nhầm lẫn “Hổ phụ sinh hổ tử” là của Trung Quốc có từ đâu?
Thành ngữ Trung Quốc có câu “有其父必有其子 (yǒu qí fù bì yǒu qí zǐ)” với ý nghĩa là người cha như thế nào thì sẽ sinh ra đứa con như thế, tư tưởng của đứa con chịu ảnh hưởng sâu sắc từ người cha.
Câu nói này được viết trong tập Khổng tùng tử, chương 7 Cư vệ của tác giả Vương Quân Tâm. Và trước đó, nó xuất hiện ở đoạn thứ 3 trong bài Đông tường kí của Bạch Phác (đời Nguyên) cũng như trong hồi thứ 65 của quyển Nhị thập niên mục đổ chi quái hiện trạng.
Thế nhưng, khi phân tích người ta thấy rằng câu “有其父必有其子” chỉ cho thấy sự đối xứng giữa cặp từ cha - con (cha nào con nấy) chứ không lột tả được tính chất tài giỏi như câu “Hổ phụ sinh hổ tử” (cha tài giỏi sinh con tài giỏi).
Ngoài ra, thành ngữ Trung Quốc còn có câu “虎父无犬子 (Hổ phụ vô khuyển tử)”, nghĩa là người cha có tài thì không thể nào sinh ra người con bất tài. Dẫu vậy, câu này cũng không phải là câu gốc để hình thành câu “Hổ phụ sinh hổ tử”.
Trong nhiều văn bản tiếng Trung Quốc còn có câu “虎父生虎子 (Hổ phụ sinh hổ tử)”, tuy nhiên, không vì thế mà nhận định “Hổ phụ sinh hổ tử” là của Trung Quốc. Bởi dù câu “Hổ phụ sinh hổ tử” được viết hoàn toàn bằng từ Hán Việt, thế nhưng cần nhớ rằng người Việt đã biết dùng Hán tự, Hán văn từ rất xa xưa.
Hơn nữa, việc giao thoa văn hóa và ngôn ngữ là điều phổ biến, do đó việc người Trung Quốc sử dụng tục ngữ Việt Nam và ngược lại là điều bình thường.
Và cuối cùng, các tài liệu trên Bách khoa thư Baidu cũng không chứng minh được câu “Hổ phụ sinh hổ tử” có nguồn gốc từ Trung Quốc. Do đó, chúng ta có thể tạm cho rằng “Hổ phụ sinh hổ tử” là câu nói do người Việt tạo ra và được viết bằng tiếng Hán.
Một số thành ngữ, tục ngữ có ý nghĩa tương tự
Cùng với “Hổ phụ sinh hổ”, trong kho tàng tục ngữ, thành ngữ dân gian còn có nhiều câu nói mang tính khen ngợi như:
- Con nhà tông không giống lông cũng giống cánh
- Cha nào con nấy
- Hậu sinh khả úy
- Con hơn cha là nhà có phúc
Như vậy, “Hổ phụ sinh hổ tử” là một câu nói thường dùng với ý nghĩa khen ngợi người con được kế thừa bản chất di truyền của người cha. Cha tốt, tài giỏi thì đứa con sinh ra cũng sẽ tốt, tài giỏi. Và ngược lại, cha xấu thì con cũng chẳng thua kém gì.
Đừng quên cập nhật liên tục những bài viết mới nhất, hấp dẫn nhất tại voh.com.vn - Sống đẹp.