Quyết định trên được đưa ra tại kỳ họp quốc hội thường niên, kết thúc ngày 11/3 sau khi thông qua báo cáo công tác của chính phủ và kế hoạch ngân sách 2025.
Trong phiên họp, Thủ tướng Lý Cường công bố kế hoạch phát hành 68,9 tỷ USD trái phiếu chính phủ đặc biệt, để cấp vốn cho nhiều ngân hàng nhà nước.
Theo các cơ quan chức năng, đợt bơm tiền công quỹ đầu tiên vào lĩnh vực ngân hàng sau 27 năm, là biện pháp phòng ngừa và được thực hiện theo từng giai đoạn.
Động thái diễn ra trong bối cảnh kinh tế Trung Quốc vẫn trì trệ do lĩnh vực bất động sản khó khăn, gợi nhớ giai đoạn kinh tế Nhật Bản vỡ bong bóng những năm 1990.
Hoàn cảnh hiện nay, dòng vốn nước ngoài liên tục chảy khỏi Trung Quốc, được dự đoán còn tăng tốc hơn nữa thời gian tới.
Từ 2024, Quốc hội Trung Quốc ngưng tổ chức họp báo của thủ tướng, chấm dứt truyền thống kéo dài hàng thập kỷ.
Họp báo được cho là cơ hội hữu ích, để người đứng đầu con tàu kinh tế giải đáp thắc mắc những bên quan tâm, cũng như chia sẻ sâu hơn về chính sách đã, đang và sẽ áp dụng.
Nhiều tiếng nói nhắc lại cuộc họp báo của Thủ tướng Chu Dung Cơ năm 1998, tức 1 năm sau cuộc khủng hoảng tài chính châu Á 1997. Khi đó, Trung Quốc quyết định phát hành 270 tỷ nhân dân tệ trái phiếu chính phủ đặc biệt. Tiền huy động dùng bơm vào 4 ngân hàng nhà nước lớn.
Cùng lúc, Nhật Bản bơm tiền vào 2 trong 3 ngân hàng tín dụng lớn là Long-Term Credit Bank of Japan và Nippon Credit Bank, sau đó đặt các tổ chức này dưới sự kiểm soát tạm thời của chính phủ. Đầu tháng 3/2025, SBI Shinsei Bank, ngân hàng kế tục Long-Term Credit Bank of Japan, đã đạt thỏa thuận với Chính phủ Nhật về cách trả lại số tiền cứu trợ còn lại.
Kinh tế Trung Quốc hiện nay thay đổi rất nhiều so với năm 1998. Chính phủ chuẩn bị bơm số tiền lớn gấp đôi khi đó vào khối ngân hàng nhà nước. Câu hỏi đặt ra, việc bơm tiền này có đủ để ngăn chặn tình trạng bất ổn tài chính trong tương lai gần hay không?
Quy mô kinh tế Trung Quốc đã vươn rộng 20 lần so với cuối những năm 1990, nhờ liên tục tăng trưởng 2 con số. Song song đó, hoạt động cho vay của các ngân hàng cũng nhiều hơn.
Một trong những động lực thúc đẩy kinh tế tăng trưởng nhanh, là lĩnh vực bất động sản, từng chiếm 30% GDP trong thời gian dài.
Chính quyền các địa phương tạo ra nguồn thu khổng lồ, bằng cách bán đất cho công ty bất động sản. Sau nhiều năm, hiện bong bóng đã xấu đi và có dấu hiệu tan vỡ.
Nhà không bán được, tiền vay không trả được, khiến nợ xấu của khối ngân hàng tiếp tục phình to. Nợ xấu có thể quy mô hơn rất nhiều so với giai đoạn 1998.
Ông Chu Dung Cơ được bầu làm Thủ tướng Trung Quốc tại phiên họp quốc hội tháng 3/1998. Vị chính trị gia này được xem là thủ lĩnh kinh tế của Trung Quốc, do trước đó từng là phó thủ tướng phụ trách kinh tế.
Kết thúc kỳ họp quốc hội năm 1998, Thủ tướng Chu Dung Cơ gặp gỡ nhà báo trong và ngoài nước. Tại buổi họp báo, ông thông tin sẽ bơm tiền vào 4 ngân hàng nhà nước lớn nhất. Ngoài ra, chính phủ sẽ cải tổ toàn diện trong 3 năm tới, với 300.000 doanh nghiệp nhà nước trên toàn quốc.
Thời điểm đó, ông Chu thường xuất hiện trên truyền thông và người dân hay tập trung vào TV để nghe ông nói. Ông thích trả lời những câu hỏi khó bằng sự dí dỏm. Có lần ông nhắc đến cuộc đàn áp tham nhũng, nói rằng đã chuẩn bị 100 quan tài. 99 chiếc cho giới chức tham nhũng và 1 chiếc cho chính mình.
Thời điểm đó, ông Giang Trạch Dân là Chủ tịch kiêm Tổng Bí thư. Tuy nhiên vấn đề kinh tế, ông Giang giao hết cho Thủ tướng Chu Dung Cơ. Dù mối quan hệ giữa 2 người không thực sự gần gũi, nhưng việc trao quyền này được đánh giá cao.
Trước khi vào chính phủ, ông Chu từng là Thống đốc Ngân hàng Trung ương Trung Quốc, nên am hiểu vấn đề liên quan doanh nghiệp nhà nước và nợ xấu.
Hiện tại, Thủ tướng Lý Cường cũng được Chủ tịch Tập Cận Bình giao quyền quản lý nền kinh tế. Ông đã tích lũy kinh nghiệm khi làm Bí thư thành ủy Thượng Hải - trung tâm kinh tế lớn nhất nước.
Tuy nhiên trước khi trở thành người đứng đầu chính phủ tháng 3/2023, ông Lý chưa có kinh nghiệm quản lý kinh tế ở cấp quốc gia. Ông cũng chưa có kinh nghiệm kiểm soát nhiều quan chức trong chính quyền trung ương.
Khác với cố Thủ tướng Chu Dung Cơ, người có toàn quyền điều hành nền kinh tế, Thủ tướng Lý Cường hiện nay ngoài ít kinh nghiệm, còn phải hài hòa quan điểm cá nhân với sự chỉ đạo của Chủ tịch Tập Cận Bình.
Trong lần duy nhất tổ chức họp báo tháng 3/2023 khi vừa nhậm chức, Thủ tướng Lý Cường giữ thái độ khiêm tốn nhất có thể, tránh nổi bật hơn Chủ tịch Tập Cận Bình. Ông Lý từng là thư ký riêng cho Chủ tịch Tập Cận Bình khi còn công tác tại tỉnh Chiết Giang.
Theo một số chuyên gia, với tình hình kinh tế hiện nay, tiêu dùng ảm đạm và bất động sản không còn sức sống, Trung Quốc cần thực hiện nhiều cải cách mạnh mẽ và đau đớn, như cố Thủ tướng Chu Dung Cơ từng làm.
Từ cuối 2024, Chính phủ Trung Quốc theo đuổi mục tiêu đầy tham vọng, là đảo ngược suy thoái lĩnh vực bất động sản cũng như ổn định thị trường tiêu thụ nội địa. Để đạt được mục tiêu này, nhiều chính sách kích cầu, giảm lãi suất và hỗ trợ tài chính được đưa ra. Một số ý kiến cho rằng, vậy vẫn chưa đủ. Tại kỳ họp quốc hội vừa kết thúc, chính phủ nên trình bày 1 kế hoạch cấp tiến và gấp rút hơn. Nếu không, khủng hoảng bất động sản ảnh hưởng tới nền kinh tế sẽ kéo dài, không phải 1-2 năm, có thể 5-10 năm hoặc lâu hơn. Trường hợp xấu nhất, kinh tế Trung Quốc đối diện nguy cơ đi vào vết xe đổ của Nhật Bản những năm 1990. Tín hiệu rõ ràng, là giảm phát có dấu hiệu nghiêm trọng hơn những tháng đầu năm 2025.
Trong báo cáo công tác chính phủ đọc ngày 5/3, Thủ tướng Lý Cường thừa nhận khó khăn hiện nay là sâu sắc, ngoài bất động sản, không dễ để vực dậy lĩnh vực tiêu dùng, giúp những công ty khó khăn và cải thiện tình hình tài chính nợ nần của nhiều địa phương. Ông cũng tiết lộ một số điều chỉnh mạnh mẽ, như tăng mức trần thâm hụt ngân sách lên 4% GDP, từ 3% năm 2024.
Dẫu vậy, tiếp tục bỏ qua buổi họp báo, bỏ qua cơ hội tuyệt vời để giải thích các phương án với truyền thông, đang tạo suy đoán đây là sự né tránh bởi vấn đề quá nan giải, phần nào làm giảm niềm tin của nhà đầu tư.
